Jak powstają stereotypy?

Choć stereotyp to bardzo uproszczone i uogólnione postrzeganie jakiejś grupy, to jego powstawanie może być bardzo skomplikowane.

Kategoryzacja

Wszystko rozpoczyna się od kategoryzacji. Pojawia się ona wtedy, gdy jakąś grupę osób zaczynamy łączyć w jednolitą grupę o praktycznie takich samych cechach – najczęściej silnie spolaryzowanych. Oznacza to, że np. mężczyznę, który zmywa naczynia i robi zakupy możemy postrzegać jako będącego pod pantoflem, a kobietę z intensywnym makijażem i kusej sukience jako oddającą się wielu mężczyznom albo wręcz prostytutkę. Co ważne, kategoryzacja nie uwzględnia różnic indywidualnych. Mężczyźnie jest wygodniej robić zakupy, po sklep jest po drodze z jego pracy? Kobieta ma stałego partnera od lat? To nieistotne.

Błąd korespondencji

Błąd korespondencji zwany jest także podstawowym błędem atrybucji. To błąd, który powstaje, gdy spontanicznie, wręcz nieświadomie, wyciągamy wnioski o danej osobie na podstawie jej zachowania. Co ważne, to wnioski bardzo uproszczone. Często przy tym nie analizujemy całej sytuacji i niuansów. W ten sposób możemy ocenić kogoś w niewłaściwy sposób. Samotna kobieta często awansuje? Karierowiczka, która nie myśli o rodzinie. Samotny mężczyzna, który nie spotyka się z kobietami? Zapewne gej.

Co ważne, oceniając osobę w ten sposób, zachowanie wyjaśniamy przypisując różnorodne cechy i predyspozycje. Pomijamy w ten sposób wpływ środowiska i inne zewnętrzne wpływy.

Pozorna korelacja

To zjawisko łączenia zmiennych w związki przyczynowo-skutkowe, choć nie ma na to wystarczająco dużo danych, które mogłyby to potwierdzić. Kobieta w ubraniach o intensywnym kolorze na pewno jest ekstrawagancka, a mężczyzna w garniturze i z teczką w ręku – biznesmenem.  Tutaj tak samo nie pomyślimy, że może być to ulubiony kolor kobiety, a garnitur został włożony na rozmowę o pracę.

Mechanizmy społeczne

Każdy z nas poczucie przynależności do jakiejś grupy, a nawet kilku grup – społecznej, rówieśniczej, zawodowej itp. Chcemy czuć się dobrze, dlatego zawsze nasza grupa będzie tą odpowiednią, nawet lepszą, niż pozostałe. Jednocześnie inne grupy mogą być „tymi gorszymi”. Członkowie naszej grupy i ich zachowania zawsze będą faworyzowane, a sukcesy podkreślane. Porażki tymczasem będą deprecjonowane lub wręcz ukrywane. Przeciwne zjawisko będzie zachodzić wobec „obcej” grupy – jej sukcesy będą ignorowane, a porażki – podkreślane.